Ισσός

Αρχαία πόλη της Κιλικίας, στη Μικρά Ασία. Βρίσκεται στον μυχό του Ισσικού κόλπου, απ’ όπου πήρε και την ονομασία της. Ο Ξενοφών, ο οποίος πρώτος από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς μνημονεύει την Ι., την αποκαλεί «πόλη μεγάλη και ευδαίμονα» (Aνάβ. 1 4.7). Τη μαρτυρία του Ξενοφώντα για την ευδαιμονία της Ι. επιβεβαιώνουν τα νομίσματα που διασώθηκαν. Η πόλη έγινε ιδιαίτερα ονομαστή κατά τους αρχαίους χρόνους για δύο σπουδαίες μάχες που έλαβαν χώρα εκεί, αυτή του 333 π.Χ. ανάμεσα στον Μέγα Αλέξανδρο και στον βασιλιά της Περσίας, Δαρείο τον Κοδομανό (βλ. παρακάτω), και εκείνη του 194 μ.Χ. ανάμεσα στον Σεπτίμιο Σεβήρο και στον Πεσκένιο Νίγρο. Στο τέλος του Μεσαίωνα η Ι. αποτελούσε το σημαντικότερο λιμάνι της Μικράς Ασίας, εξυπηρετώντας το διαμετακομιστικό εμπόριο της Άνω Ασίας και της Ινδίας. Η μάχη της Ι. Μετά τη μάχη στον Γρανικό ποταμό, ο Μέγας Αλέξανδρος διέσχισε τη Μικρά Ασία και περνώντας από την Ι. έφτασε στη Συρία. Μόλις όμως πληροφορήθηκε ότι ο Δαρείος, επικεφαλής 600.000 ανδρών, κατευθυνόταν προς το μέρος του, επέστρεψε μαζί με τον στρατό του στην Κιλικία. Ο Δαρείος είχε στρατοπεδεύσει κοντά στον ποταμό Πίναρο περιμένοντας τον Αλέξανδρο. Οι δυνάμεις του Μακεδόνα στρατηλάτη, που έφταναν τους 50.000 άνδρες, παρατάχθηκαν δημιουργώντας μέτωπο προς τη θάλασσα. Όμως ο Δαρείος έκανε το λάθος να παρατάξει τον στρατό του σε στενή περιοχή, περιορίζοντας έτσι την υπεροχή των ανδρών του. Πρώτη στρατιωτική ενέργεια ήταν η διαβίβαση 30.000 ιππέων και 20.000 ψιλών από τον Δαρείο στην αριστερή όχθη του ποταμού, στην οποία βρισκόταν ο Αλέξανδρος. Ωστόσο, μετά από λίγο έστειλε ένα τμήμα του στρατού του στη δεξιά όχθη του ποταμού, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα του παρέμεινε άπραγο στην αρχική θέση. Εικάζεται ότι η μάχη άρχισε κάποιο δειλινό του Οκτωβρίου ή του Νοεμβρίου του 333 π.Χ. Ο Αλέξανδρος, που συμπολεμούσε με τον στρατό του, επιτέθηκε ορμητικά εναντίον της αριστερής πτέρυγας του εχθρού, την οποία έπειτα από μικρή αντίσταση έτρεψε σε φυγή. Ο Δαρείος, τρομοκρατημένος, κατευθύνθηκε έφιππος στη Συρία με 4.000 ακολούθους του. Οι άλλες πτέρυγες του στρατού του, μόλις πληροφορήθηκαν τη φυγή του βασιλιά, διασκορπίστηκαν και μόνο οι Έλληνες μισθοφόροι αντιστάθηκαν σθεναρά, ώσπου έχασαν τον στρατηγό τους. Αναφέρεται ότι στη μάχη αυτή σκοτώθηκαν περίπου 100.000 Πέρσες και μόνο 300 Έλληνες· ο ίδιος ο Αλέξανδρος πληγώθηκε στον μηρό. Η μάχη της Ι. όχι μόνο άνοιξε τον δρόμο για την προέλαση των Ελλήνων στα βάθη του περσικού κράτους αλλά και απέδειξε την αξία, τη σύνεση και την εγκράτεια του Αλεξάνδρου. Η μητέρα, η σύζυγος και τα παιδιά του Δαρείου αιχμαλωτίστηκαν, αλλά ο Αλέξανδρος τους περιποιήθηκε με βασιλικές τιμές. Λέγεται μάλιστα ότι ο ίδιος ο Δαρείος είχε δηλώσει ότι επιθυμούσε να νικήσει τον Αλέξανδρο αποκλειστικά και μόνο για να του ανταποδώσει τις τιμές. Ο Αλέξανδρος έθαψε με μεγαλοπρέπεια τους Έλληνες που έπεσαν στη μάχη της Ι. και με ευπρέπεια τους νεκρούς Πέρσες, ενώ παράλληλα αντάμειψε γενναιόδωρα τους στρατηγούς και τους συντρόφους του που αγωνίστηκαν με σθένος και γενναιότητα. «Η μάχη της Ισσού», πίνακας του Άλμπεχτ Αλτντόρφερ (Alte Pinakothek, Μόναχο). Ο Δαρείος στη μάχη της Ισσού, τμήμα ψηφιδωτού του 2oυ αι. π.Χ., που βρέθηκε στην Πομπηία (Αρχαιολογικό Μουσείο, Νάπολη).